Een executie in Moskou

De post bracht de handelseditie van ‘Soviet Bus Stops’, handzame bundel met 160 foto’s van bushokjes en -hokken (soms afstotend brutalistisch, vaker van een wonderlijke schoonheid) langs wegen in onder andere Kazachstan, Tadjikistan, Oezbekistan en Georgië. Laatste, onbekookte expansie van mijn collectie fotoboeken die inmiddels uitzwelt als een olievlek.

Als ik wil smokkelen, plaats ik het boek op het SOVIET-plankje. Maar daar ontbreekt de connectie. Hoewel het allereerste Kuifje-avontuur een amalgaam is van voort- en voorbijrazende transportmiddelen, verschijnt de enige bus die we in dit album tegenkomen pas op de allerlaatste pagina, en dan ook nog eens in Parijs…

Is er dan geen busvervoer in het postrevolutionaire Rusland? In het fantasie-Moskou dat de jonge Hergé tekent is de stad in elk geval een stinkende bende met uitgestorven straten. Toch zijn die straten eind jaren twintig afgeladen met voetgangers, trams en… bussen, hier bij de Bakhmetevsky-garage, in 1929:

Onze jonge held had de fraaie architectuur van dit busdepot kunnen bewonderen (een constructivistisch meesterwerkje van Konstantin Melnikov) en aldaar op één van de 104 Britse Leyland-bussen kunnen stappen. Ook reden er volop Duitse MAN-bussen, Franse Renaults en zelfs enkele Amerikaanse Ford-bussen door de Sovjet-hoofdstad.

Voor een ritje in de metro was Kuifje overigens een paar jaar te vroeg. Pas in het voorjaar van 1935 werd de eerste lijn geopend. Vergeten feitje: belangrijk medewerker aan de bouw van die lijn is de Nederlandse ingenieur Dirk Schermerhorn (broer van de latere Nederlandse premier Wim Schermerhorn). Hij valt in ongenade bij Stalin als hij kritiek durft te leveren op de bureaucratie en wordt ter dood veroordeeld. Een dag vóór zijn executie op 26 november 1937 verschijnt dit nieuwe nummer van de Petit Vingtième:

‘Pas de chance’ lezen we onder de omslagillustratie van de (alweer) druk reizende Kuifje. En zo is het. Er is geen hondje dat de boeien van de plichtsgetrouwe ingenieur doorknaagt. Evenmin zullen papierpropjes in plaats van kogels zijn tragische dood op het laatste nippertje verhinderen.