In alle staten (2)

5.
Volgen we getrouw de dolus bonus-strategie van de handelaren, dan is daar vroeg of laat de leugen die wél onhoudbaar is. Redelijk = Goed. Goed = Zeer goed. Zeer goed = Bijna nieuwstaat. Bijna nieuwstaat = ?

Op de vierentwintig draagplanken van mijn boekenkast staan sto(c)koude albums er op hun nieuwstatigst bij. Maar laat ik stoppen mezelf iets wijs te maken. Zelfs de gaafste exemplaren zouden een halve of driekwart eeuw geleden door de boekhandelaar met verontschuldiging (of korting) zijn verkocht als ‘licht beschadigd exemplaar’.

Wat oud is, is nooit nieuw. Illusie is het zand dat we onszelf in de ogen strooien.

6.
Met een excuus aan Peter de Wit: een fijn commentaar van Scudder op mijn obsessie voor oud- versus nieuwstaat.


7.
Bijna Kerst dus ik denk weer vaak aan R. die illusies creëerde met boekbinderslijm, vlasgaren en rijstpapier. Het atelier van de boekrestaurateur was ooit een bekende ontmoetingsplek voor hoofdstedelijke creatievelingen. Dit vriendengroepje is nog maar voor een klein deel intact. Er is de (tegenwoordig) succesvolle schrijver die zo nu en dan een borrel pakt met de man die R. destijds vond, een paar dagen na zijn zelfdoding.

Om meer dan één reden was ik liever die schrijver geweest.

Dat is het wrange. Je geeft een vermogen uit aan boeken met plaatjes en je zou het dubbele willen uitgeven om één verschrikkelijk plaatje uit je hoofd te krijgen.
Maar dat kan niet.
Dat kan niet.


Morgen: Wees gegroet!

In alle staten (1)

1.
Verkopers schalen hun albums altijd één staat te hoog in. Matig = Redelijk. Redelijk = Goed. Goed = Zeer goed. We moeten ze hier niet op willen afrekenen. Dolus bonus. Het zijn verkopers. Ze moeten een voet tussen de deur krijgen.

Goed (= redelijk)*:



Redelijk (= matig):


2.
Verkopers die hun albums twee staten te hoog in schalen (Matig = Goed) minachten hun klanten. Ontegenzeggelijk moet dit wederzijds zijn. Ga niet met hen op pad, mijd de weg die zij gaan (Spreuken 1:15).

3.
Verkopers beweren enthousiast het één en tonen enthousiast het ander. Daar is moed voor nodig (of zelfhaat).

‘Zeer mooi album! Rug is gaaf’:


Beeld en boodschap komen niet overeen; een fenomeen dat in de televisiewereld nog wel eens wordt aangeduid als De Schaar van Weber. Goede verkopers laten ons twijfelen aan wat onze ogen registreren. Maar deze begoocheling kent haar limieten.

‘Restauratie aan de rug en kaft, lichte slijtage aan hoeken’:


4.
Verkopers nuanceren/rechtvaardigen hun inschaling met argumenten die in eerste instantie aannemelijk kunnen klinken: ‘Voor deze kwetsbare titel en rekening houdend met de schaarste én de leeftijd is dit een goede staat.’ Onzin natuurlijk, kijk maar:


Au pays des soviets, 4emille, 1930. Kwetsbaar, schaars en op leeftijd. Status: niet goed.


Vrijdag: de vloek van nieuwstaat.


*) Beeld- en tekstvoorbeelden in 1 en 3 afkomstig uit het aanbod op de Catawiki-weekveilingen.

Een herinnering

Zo was er een zomer, een winter en weer een zomer voorbijgegaan. In januari 1959 vervoegt Georges zich ten slotte bij de ouders van Fanny.
Hij wil niet langer dralen.
Albert Vlamynck laat hem binnen, achtenveertig jaar oud en van streek, korzelig. Hij negeert de uitgestoken hand, voert zijn gast door de woonkamer langs de dode open haard die hij een uur geleden heeft laten uitgaan. Zijn enige dochter heeft gekozen voor een man die drie jaar ouder is dan haar vader. Hij weigert hem comfort te bieden.
Zwijgend wijst hij met steenharde vinger naar een stoel aan de keukentafel en zet, niettegenstaande de koude, het raam op een kier.

Voor Georges is de stilte niet ongemakkelijk. Het is, denkt hij, het laatste toevluchtsoord van de zuiverheid. Straks zullen er woorden zijn die opstijgen als een vlam en andere die neervallen als regen: een bloemlezing van onwaarachtigheid.

Een vrouw beent de keuken in. Georgette kijkt naar het open venster, werpt een vernietigende blik op haar echtgenoot. Georges ziet gelaatstrekken die samenvallen met de herinneringen aan zijn moeder. Mama Elisabeth die hem meeneemt naar de films van Mack Sennet. Een siddering golft door zijn lichaam, nestelt zich tussen de schouderbladen die onverhoeds samentrekken. De tekenaar legt zijn handen tegen zijn gezicht en hij moet janken. Zo verschrikkelijk janken.

Meester Tammo

Weblink van D. naar een internetveiling die vanavond afloopt. Kavel 80. Roofdruk uit 1992 van de ingenieuze prospectus (Goedendag, Heer boekhandelaar!) die Hergé in het najaar van 1944 tekende en die in het voorjaar van 1947 van de persen rolde.

We verbazen ons over de nonchalance/naïviteit waarmee illegaal drukwerk wordt gepromoot en geveild:


Links de erkenning dat het hier jatwerk betreft, rechts veilingmeester Tammo, breedlachend, maar de jure medeplichtig aan heling.

Op = op

‘For God’s sake! — quick! — quick! — put me to sleep — or, quick! — waken me! — quick! — I say to you that I am dead!’


I was thoroughly unnerved, and for an instant remained undecided what to do. At first I made an endeavor to re-compose the patient; but, failing in this through total abeyance of the will, I retraced my steps and as earnestly struggled to awaken him. In this attempt I soon saw that I should be successful — or at least I soon fancied that my success would be complete — and I am sure that all in the room were prepared to see the patient awaken.


For what really occurred, however, it is quite impossible that any human being could have been prepared.


As I rapidly made the mesmeric passes, amid ejaculations of ‘dead! dead!’ absolutely bursting from the tongue and not from the lips of the sufferer, his whole frame at once — within the space of a single minute, or even less, shrunk — crumbled — absolutely rotted away beneath my hands. Upon the bed, before that whole company, there lay a nearly liquid mass of loathsome — of detestable putrescence.


The Facts in the Case of M. Valdemar (Edgar Allan Poe)

Kuifje onder de loep (83)

Vervolgen we dit college met nóg een voorbeeld van een narratief concept: de protagonist die binnendringt en afluistert. Bij Hergé ziet dat er ongeveer zo uit:


Cokes in voorraad, plaat 12.

In de dagelijkse werkelijkheid is de opbrengst van een afluisteractie op een willekeurig moment op z’n best diffuus:


Om zijn vertelling op stoom te houden, kiest Hergé hier dan ook voor een breed gedragen conventie: als de held iemand afluistert dan is dat altijd op het moment dat er cruciale informatie wordt overgedragen.


Vrijwel hieraan vastgeklonken, zien we nog een ander narratief concept: de held verraadt zich. Hij stoot een vaas uit de Ming-periode om, moet niezen of - actueel voorbeeld - hij krijgt een sms.
Hergé maakt in Cokes een originele keuze waarmee hij tevens teruggrijpt op de proloog van zijn verhaal:


De dekselse Abdoellah heeft een wekker* in de jaszak van onze held gestopt! Hergé smeert deze scène uit over een aantal plaatjes en - pak het album er even bij - dat doet hij met enorm veel souplesse.


*) De Tekenaar doet hier wel een stevig beroep op de suspension of disbelief bij zijn lezers. Een wekker weegt immers niet niks. Hoe geloofwaardig is het zo’n ding in je zak te hebben zonder dat te merken? Het zou voorstelbaar zijn als je al een heel zware jas hebt. Maar die wapperen weer niet in de wind. En de jas van Kuifje…

Devotie

Voer in Google de naam ‘Germaine Kieckens’ in en zoek op ‘Afbeeldingen’.

Van de eerste tien resultaten verwijzen er acht naar dit blog.

Bijna elke dag komt hier iemand langs voor een foto of een (onverkoopbare) tekening van de vrouw aan wie Hergé in 1932 schreef:

‘Ik voelde me oneerlijk door mij voor te doen zoals ik niet was. En dan ben jij gekomen, jij die ik bewonderde, met je puurheid die mij aantrok en mij soms bevreesde.’

Wie zijn die mensen? En wat zoeken ze? Purificatie?

Bal masqué

Uitnodiging voor een vernissage annex bal masqué. Een goed verstaander weet dan genoeg: met het gemaskerde fuifje maskeert men de futiliteit van de gepresenteerde kunstwerken.
‘Hoe gaan we?’ vraagt S.
‘Niet,’ zeg ik. Nogal voorbarig, want de rest van de dag fantaseer ik over onze entree als het echtpaar Remi. Na een stief kwartiertje lanceren we in de galerie het servies.
S. annex Germaine: ‘Bedrieger! Komediant! God, geef me geduld met je!’
De verzamelaar, bruut vanachter zijn Hergé-masker: ‘Hou op! Je geeft me het schijt, hoor je wel? Het schijt!’
En dan zo’n ongemakkelijke stilte omdat geen mens er iets van snapt.

Kunst is de seks van de verbeelding.

Kuifje onder de loep (69)

In les 68* hebben we, uitputtend, kunnen zien hoe Hergé speelt met verwachtingspatronen en autosuggestie. Vandaag verruilen we ‘de stevige pas’ voor:


En of hier gerend wordt! Let op het fraaie detail: Haddock die, ineengedoken voor de striemende regen, stevig zijn hoed op zijn hoofd drukt. De tekenaar Hergé draait er zijn hand niet voor om. De studiegroep over De Klamme Lijn bood dit voorjaar al een confrontatie met de voortbrengselen van mindere goden:


De worsteling van André Taymans met zijn rennende protagonist.

Eindigen we bij de laatste vier panels van plaat 2 van De Zaak Zonnebloem. Hoe Hergé hier met een geraffineerde POV-keuze eerst één en dan twee stiekeme gluurders introduceert, komt later aan bod. Vandaag kijken we vooral naar de achtergrondactie in het laatste frame:


Vergeten we nu de omringende én voorafgaande actie en hangen we een uitsnede direct achter het eerdere beeld van onze rennende helden...


… dan wordt in één oogopslag duidelijk hoe de cartoonist Hergé hier in sprankelende synergie samenwerkt met de tekenaar Hergé en de verhalenverteller Hergé.


*) Niet meer beschikbaar.

Kuifje onder de loep (67)

Vervolgen we deze meerjarige collegereeks met plaat 2 van De Zaak Zonnebloem. Vorige week hebben we kunnen zien hoe zelfverzekerd low key Hergé dit avontuur durft te beginnen: met een wandeling van Haddock, Kuifje en Bobbie in de directe omgeving van Molensloot. De kalmte werd verstoord door een enorme dreun (BRROM) die tevens fungeerde als cliffhanger. Bij aanvang van plaat 2 is hierover prompt duidelijkheid: er komt onweer. Onze helden haasten zich naar huis:


Laten we deze scène eens van nabij bekijken:


Vraag: heeft Hergé zijn helden hier zodanig getekend dat zichtbaar is dat zij er stevig de pas in hebben? Of denkt de lezer/kijker alleen maar twee wandelaars met haast te zien omdat hij kennis heeft van een naderend onweer én er dreigende wolken hangen?

Morgen verder.

Neurotisch Journaal, 1958 - 1960

Gulden scharen

De ochtend was grijs, de post bracht blauwe enveloppen en gulden scharen:


Images d’une vie van Janine Niépce. Gebrekkig drukwerk en dito vormgeving: de makke van veel fotoboeken. Maar het gaat natuurlijk om die omslagfoto.

Niépce was wat ze in de Franse straattaal een costaude noemen, een vrouw met kloten. Terwijl Georges in de oorlogsjaren zijn dagelijkse strookjes inleverde bij de gekaapte Le Soir, werkte Niépce voor het Franse verzet. Na de bevrijding ging ze aan de slag als ’s lands eerste fotoreporter. Mooi zijn haar eigengereide-vrouwenportretten uit de jaren zestig en zeventig: Colette, Duras, De Beauvoir...

De Gulden Scharen haalde ze vaker voor haar lens:


Overigens vind ik haar stadsportretten net een tikkeltje aantrekkelijker:


Stripwinkel Whaam, daar had ik ook wel mijn boekjes willen halen, met twee hupse vriendinnen aan mijn zij.

Financieel nieuws

Mailtje van D. die zaterdag de handjes liet wapperen bij de L’univers du créateur de Tintin-veiling in Parijs. Voor wie zondag* het massaal overgenomen ANP-berichtje over het hoofd heeft gezien: die bracht 1,8 miljoen euro in het laatje. Waarvan een ongerijmde ton voor het album gesigneerd door Hergé én door zes maangangers.

En ja, deze aquarel ging vier keer over de kop:


Ingezet op € 40.000, afgehamerd op € 168.000. Is dat interessant? Mwah.
Maar fraai is ie wel.

D. maakt melding van iets wat door de media niet is opgepikt. Hij proefde de grootste opwinding bij de gewone albumkavels: ‘Geloof me, daar werden nieuwe standaarden gezet.’

Twee voorbeelden die D. ‘alleszins bizar’ noemt:

De OREILLE uit ’43 (4ème plat A20 blanc). Ingezet op € 7500 - 8500. Bij Artcurial hameren ze zoiets dan af op € 8200. Niet. Eindbod: € 23.751.

Nog bonter verging het de OBJECTIF LUNE uit ’53 (4ème plat B8). Inzet: € 2800 - 3200. Verkocht voor € 16.250.

Beiden in état impaccable.
‘Niet eerder zoiets meegemaakt. Er is een absolute run op nieuwstaat,’ concludeert D. ‘Hoogste tijd dat je gaat cashen.’
Opmerkelijk advies van een leverancier aan een van zijn beste klanten. Maar misschien is hij het beu dat ik al een half jaar zijn aanbiedingen negeer.

Dit is waar het hier ooit - op 2 juni 2008 - om begonnen is: ‘Genoeg is kortom genoeg, na bijna 30 jaar zet ik een klare lijn onder mijn collectie.’
Zou het dan nu eindelijk...?

Ach wat. Hoe zei Rutger Hauer dat ook alweer, een kwart eeuw geleden, in een van zijn onnavolgbaar slechte films? Juist. ‘Fuck the bonus!’

(Maandag op de oude voet verder)


*) Zondag ging overigens bij een ander veilinghuis (Banque Dessinée) een origineel van Kaproen onder de hamer. Opbrengst: nil. Voor de vunzige afsplitsing van Willy Vandersteen loopt nog niemand warm.

Dank u, Sinterklaas! (2)

Mille millions de sabords! La Ferrière! Schaal 1 op 24, inclusief Germaines meubeltjes in botanisch motief. Plus een pietepeuterig flesje Vat 69. En dat... Terwijl... Ik had toch heus waar Le Vignoble op mijn verlanglijst gezet. LE VIGNOBLE! Wijngaard 82. De oude doorzonwoning van Gerrit de Jager. Met heg en ongeschilderde blonde buurvrouw.

La Ferrière… Godnondeju!

Dank u, Sinterklaas! (1)

Mille milliards de tonnerre de Brest! De Franse paperbackuitgave van Franz Riklins standaardwerk over de psyche van Hergé! Mét de volledige transcriptie van het onderhoud dat de psychiater in april 1959 met de Tekenaar had.
Riklin: ‘Beste man, u moet de Demon van de Zuiverheid die zich in u bevindt, doden.’
Hergé: ‘Heeft u niet gewoon iets om te slikken?’
Al decennia onvindbaar, deze uitgave! DANK U, SINTERKLAAS!

Eat your heart out, Dick!

Kramakkel

‘Synopsis’ op Filmladder.nl

Gedurfd jong… Op mijn kramakkele knieën kroop ik over zolder, vergeefs op zoek naar het Groot Antoniemenboek.

C'était au temps du cinéma muet (2)

Bon. De Film. Maar eerst: de kater. Die verdreef ik op een grijze zondagmiddag in het restaurant van Wiels, een tot centrum voor hedendaagse kunst omgebouwde bierbrouwerij. Er was een voortreffelijke couscous citronné au poulet en een retrospectief van een obscure Poolse beeldhouwster. Alina Szapocznikow. Zei me niks. Greep me zomaar bij de strot. ‘Pop-art met weerhaken’ van een Holocaust-overlevende. Hoe kon ik daarna nog met goed fatsoen aanschuiven in een popcornbioscoop?

Door de Avond en de Mist reed ik terug naar Nederland. Die ene vraag van de trouwste A la recherche-lezer bleef vooralsnog onbeantwoord:

Heel opmerkelijk is het personage van Ivanovich Sakharine, volgens de aftiteling vertolkt door Daniel Craig. Naar mijn idee is het echter een glansrol van niemand minder dan Nick Rodwell. Ben ik de enige die veel van zijn uiterlijk en gedrag in deze nieuwe versie van Sakharine herken?

In de verzameling

Om S. niet van haar nachtrust te beroven, verplaatste ik mijn deplorabele lichaam naar de logeerkamer. De daarop volgende dagen blafte ik mijn hoestpartijen in alle eenzaamheid en in een golvend melos door het huis. Toen zelfmedelijden de overhand kreeg en ik zoetjesaan begon te vrezen erin te blijven, trok dit tafereel (restmateriaal uit de VPRO-reeks ‘Beeldverhaal’) me uit het dal:


Een nonchalant leunende Hans Matla, in de deuropening van zijn stripverzameling. Interviewer Jean-Marc van Tol staat buiten. Misschien moet je zelf verzamelen om daar de humor van in te zien.

Even later glipt Matla zijn gekte weer in en tuurt Van Tol discreet naar binnen:


Een ferme zwiep aan het handwiel van de mobiele archiefkast en de verzamelaar die alles heeft, wordt vermorzeld door 70.000 strips / 45 ton papier. Dat adembenemende beeld bezorgde me ten slotte voldoende zuurstof om weer op te krabbelen.


Maandag verder.

Que le grrrand crrric me crrroque...

Grrrriep...

Misstap op de maan

Wat hebben we hier?


Originele plaat van Les avontures de Flup, Nénesse, Poussette et Cochonnet. Ofwel : de ‘vervelende en stupide’ (Hergé’s eigen woorden) belevenissen van een jochie en zijn beste vriendje, zijn jongere zusje en haar opblaasvarken. Verscheen voor het eerst op 1 november 1928, in het eerste nummer van Le Petit Vingtième en sleepte zich tien weken voort, op een scenario van sportjournalist Armand de Smet, alias Smettini.

Kavel 353 op de L’univers du créateur de Tintin-veiling*.
En Bienvenu Mbutu Mondondo heeft alvast laten weten dat hij niet meebiedt.

Maar eerlijk gezegd viel mijn oog vooral hier op:


Album gesigneerd door Hergé én door zes astronauten die een voet op de maan hebben gezet, waaronder Buzz Aldrin en Alan Bean.

Een verleidelijke kans om een oude flater recht te zetten!


*) 26 november (catalogus)

The cartoonist’s way

TIBET, plaat 9, onderste strook:


Originally Hergé draws the frame where Haddock falls off the gangway:


But in fact the true cartoonist would not put that frame in. And Hergé divested over that frame. You just see Haddock running on the gangway and it cuts immediately to him covered with bandage and plasters…:


…which is a real cartoonist’s way of doing things.*

Let overigens op de subtiele aanpassingen in de definitieve versie:


De tas van Kuifje die nu naar voren zwiept (om de haast te benadrukken) en Haddock die het zonder hoofdverband moet doen, maar ook zonder glas whisky. In plaats daarvan: hangende handjes op de armleuning. De arme kapitein is de regie duidelijk even kwijt!

*)Wijlen Harry Thompson over de ‘cartoonist techniques’ van de ‘comic artist’ Hergé, in een London Weekend Television-documentaire uit 1994. Waarin ook een Engelssprekende (!) Hergé opduikt. Plus een mild oordeel (‘a lesser one’) over een van de slapste cliffhangers van de Tekenaar:

TIBET, afsluiting plaat 8:


En hiervoor waren de lezers een week in spanning - TIBET, opening plaat 9:


Met dank aan WP voor de link.

Allerzielen

D. stuurt me het linkje naar een veiling - volgende week dinsdag - van Zwiggelaar Auctions, grootgrutter in Marten Toonder-kavels. Maar er gaat ook werk van Dick Briel onder de hamer, waaronder twee platen van een nooit voltooid verhaal over Oscar Wilde en een schetsboek van negentig pagina’s: ‘Gedateerd eind jaren tachtig en gebruikt als oefen- en voorstudie-album vol prachtig uitgewerkte potlood- en pentekeningen, voornamelijk portretten, waaronder figuren uit Professor Palmboom.’

‘Vermoedelijk zijn complete nalatenschap,’ schertst D. wat natuurlijk ongepast is, maar ook een schalkse verwijzing naar een leven als Oblomov.

Ze zeggen - tot vervelens toe - dat talent alleen niet genoeg is, dat je ook het talent moet hebben om het te gebruiken. Maar wat je nimmer hoort: het vergt ook moed om er juist niets mee te doen. Omdat je vóelt waar het op uit gaat draaien en omdat dat je domweg niet bevalt. Want: één keertje je talent gebruikt en je kunt niet meer terug. Ze zullen om méér roepen en als je verzaakt, is daar altijd het stille verwijt: Er zit zoveel meer in je. Vanaf dat erbarmelijke moment mag je gaan sjouwen met een steen waarin de epitaaf al is gezandstraald: Hij heeft er niet uitgehaald wat erin zat.

De artistieke lat

S. die, teleurgesteld, voorleest uit het mailtje van een theater:

‘Tot onze spijt zijn alle optredens van de voorstelling Slappe Was van toneelgroep Carver geannuleerd. De makers hebben de voorstelling niet zo kunnen krijgen als ze voor ogen hadden. Het bedrag van uw kaarten zal worden teruggestort op uw rekeningnummer.’

Tsja, zoveel artistieke bezinning… De oude Georges had er een puntje aan kunnen zuigen:

Details

‘Overbodige details wekken het verhaal tot leven,’ vertelt dagboektekenaar Michiel van de Pol in de nieuwe documentairereeks Beeldverhaal. Zaterdagavond was de eerste van acht afleveringen, over autobiografische strips: ‘Sommige striptekenaars gebruiken hun eigen leven als inspiratiebron, maar hoe ver gaan ze daarin en hoe eerlijk moet je zijn?’

Ik moest uitwijken naar Uitzending Gemist om bevestigd te zien wat ik gezien meende te hebben. In de laatste halve seconde van de leader rent presentator Jean-Marc van Tol over een plaatje uit Stad van Klei van Milan Hulsing (over een ambtenaar die de grip op de realiteit verliest) en een tekening van Lambik die zich afvraagt: ‘ Maar… wat zeg ik nu?’ Het antwoord in een andere tekstballon: ‘De waarheid!’

19 november gaat het over Kuifje en over zijn gekwelde schepper. Spijt als haren op mijn hoofd dat ik met een tot in details uitgewerkt smoesje het verzoek voor medewerking aan deze prachtig gedetailleerde reeks heb afgewimpeld!

Pezeweven

Wie voltooide ten slotte Jacobs’ Unvollendete ‘De 3 formules van Prof. Sato’? Kat in ’t bakkie: Bob de Moor, 1989. Maar wat bijna niemand meer weet: Dick Briel breidde er al vijf jaar eerder - in opdracht van weekblad Tintin - een ingenieus einde aan. Uitknippen en toevoegen aan het laatste album, luidde de opdracht:


De scan komt van D. die me deze week op de hoogte stelde van het overlijden van zijn oude klant. Hij voegt eraan toe: ‘Waar die Jacobs gebeurlijk nog twintig jaar zou hebben zitten pezeweven over de afronding, raffelt Dick het hele zaakje in acht plaatjes af. Toch knap!’

Dick Briel 1950 - 2011